OCZY, WIŚCIE!

W kontekście dzieci zawsze pojawia się mnóstwo domniemań. Że lubią, że nie wiedzą, że nie odróżniają, że powinno się im.  Nawet najbardziej profesjonalny tekst nie może uniknąć chwytliwych, aczkolwiek z palca wyssanych uogólnień.  Ostatnio dowiedziałam się, że dzieci nie odróżniają fikcji od rzeczywistości, a wszystko, co dzieje się na scenie, przyjmują w skali 1:1 i wprawiło mnie to w ogromne zakłopotanie.  W felietonach zazwyczaj nie stosuje się przypisów, nie zamieszcza bibliografii.  Tą drogą nie miałam szans dotrzeć do źródła zacytowanego stwierdzenia.  Zatem skąd autor to wiedział?  Z autopsji?  Obserwacji?  Badań?  Domniemuje?  Dużo o dzieciach wiedział Piaget, badał, mierzył, zapisywał.  Po latach okazało się, że jednak się pomylił, bo dzieci wymykają się naukowym instrumentom.  Oczywiście.

Do Małych Warszawskich Spotkań Teatralnych podeszłam jak to przysłowiowe dziecko.  Blank-głupie.  Bez czytania opisów i recenzji, bez szukania sylwetek twórców i dogłębnego się wgryzania, bez oczekiwań.  O. Już skłamałam.  Oczywiście.  Oczywiście oczekiwałam, że nie będzie źle, bo optymizm jeszcze we mnie nie wygasł.

Bezapelacyjnie wygrał Mikrokosmos w reżyserii Konrada Dworakowskiego, Wrocławski Teatr Panomimy, choć sam Dworakowski dyrektorem łódzkiego Teatru Lalki i Aktora "Pinokio" (też obecnego na festiwalu).  Oczywiście nie wiedziałam, że to opowieść o Calineczce i przez cały spektakl się nie domyśliłam, nie miało to znaczenia.  I tak w porównaniu z dziećmi miałam fory, bowiem tytuł już mi się kojarzył, nad czym zapanować nie mogłam.  Trzylatek miałby tu nade mną przewagę -  "mikrokosmos" mógł dla niego znaczyć tyle co "duże włochate stworzenie", choć mikro, albo coś zupełnie innego.  Nie wiem, z czym skojarzyłby się moim dzieciom, ponieważ nie zabrałam ich na ten spektakl.  Wiem, źle zrobiłam, ale jedno w przedszkolu, drugie w szkole, nie wolno zakłócać rytmu edukacji. Żałowałam przez cały czas spędzony w Teatrze Żydowskim.  Znacie to uczucie?  Widzicie coś, co Wam się bardzo podoba i żałujecie, że doświadczacie w samotności.  W pozornej samotności, co prawda, bowiem na sali byli inni, którzy skwapliwie tłumaczyli mi poprzez swoje dzieci z czym mam do czynienia.  Cóż, już wybaczyłam, co nie znaczy, że zapomniałam. 

foto ze strony teatru

Mogłabym wrzucić krótki klip, gdzie urywki teatru tańca pomontowano w całość mającą zachęcić, ale nie wrzucę.   Sensem tego, co zobaczyłam na scenie jest bowiem rytm.  Całości, poszczególnych części wewnątrz, to, jak łączą się ze sobą, starając się nie zgubić widza.  Jest światło (groźne i tajemnicze, z jedną długą świetlówką na przedzie, która wprowadza nastrój zmierzchowy - klimat, który co wrażliwszych młodziaków wyprze z teatru w pierwszej minucie), są kostiumy szalone, choć minimalistyczne (da się to połączyć!), które pozwalają w kilka chwil przedzierzgnąć się w "co innego", są fryzury czasem bojowe, jest makijaż.  Buńczuczne pozy, stroje, glamrock.   Ziggy Stardust and the Spiders from Mars.  Żadna tam Calineczka.

Błędu na drugi raz już nie popełniłam, ciągnęłam ze sobą na następne spektakle chociaż jedno dziecko.  Także jako klucz do zrozumienia. AB3 szwedzkiej grupy Norrdans podobno było o cyfrze trzy i trudnościach wynikających z bycia czwartym.  Dowiedzieliśmy się o tym z synem całe szczęście po pokazie.  Ubrani na czarno ludzie-ptacy 30 minut szamoczą się po scenie.  Taniec dla dzieci od lat 7.  Może dlatego, żeby głośno nie komentowano tak, jak trzyletnia dziewczynka z góry?  Tu pada polskie pytanie:  - Czy to dla dzieci, pani droga?!  Odpowiadam:  a) na scenie nie padają słowa niecenzuralne w języku polskim (ptasiego, ni szwedzkiego, tudzież hiszpańskiego nie znam tak dobrze), b) nikt się nie rozbiera, c) przemocy jawnie zarysowanej nie ma, zatem: - Tak, może być dla dzieci, pani droga.  Czy zrozumieją? A czy to ważne? Każdy swoje.  10-latek wyszedł podekscytowany i zdradził mi, że było o czterech ptakach, które kłóciły się ze sobą, zatem wpisał się w oczekiwania twórców.  Dla mnie było o tym, jak można (jeszcze) przemawiać do dzieci, nie będąc jednocześnie tylko dla dzieci.



Było też coś dla maluchów - o dźwiękach, kolorach, powtórzeniach, konstrukcjach i ruchu, właściwie o wszystkim, czym żyje teatr. Wyabstrahowane, nakierowane, bardzo profesjonalne, idealne wprowadzenie.  Pokolorowanki z wspomnianego już Teatru "Pinokio" oraz Grajkółko Teatru Atrofi z Poznania. W Warszawie przedstawienie dla maluchów, choć w wersji tradycyjnej (czyli bardziej narracyjnej mniej eksperymentującej) ma w swoim repertuarze Teatr Lalka - Tygryski.  Od nich zaczynałyśmy z córką, gdy miała 1,5-roku.  Wtedy dzielnie przesiedziała z oczami wlepionymi w scenę 70 minut, po tegorocznych Pokolorowankach zostało jej echo echo echo, powtarzane w dogodnych dla echa miejscach.  Echem w jej głowie jest właściwie wszystko, co obejrzała w czasie ostatniego miesiąca.

Bohaterką kolejnego spektaklu będzie natomiast Wiewiórka, choć inni stawiali na Zająca lub Misia. Życie maskotek jest dużo fajniejsze niż życie ludzi - przekonywał jeden z twórców na warsztatach zarejestrowanych i wrzuconych do netu.  Oto one Zwierzątka małe zwierzenia.  Paweł Passini - reżyser i borsuk - zrobił piękne intro, riff na gitarce i odczytał opinie dzieci, z których wynikało pobieżnie, kto jest fajny i kogo nie należy się jednak bać, po czym zaczęło się oryginalne połączenie tego, co było w bajkach Siergieja Kozłowa i głowie Pawła Passiniego.   Dariusz Jeż w niezwykle śmiesznym i autoironicznym kostiumie Niedźwiedzia/ Misia (brzuch na wierzchu), Głupi Zając z anglosaskim akcentem i za długimi uszami (maksymalnie wkurzający i chyba najbardziej podkręcony), tradycyjnie Smutnawy Jeżyk, i najlepsza aktorsko Wiewiórka, czyli Katarzyna Tadeusz.

Widać w spektaklu pracę twórczą, widać obrazy i to, że w życiu doświadczyli, że są świadomymi żonglerami obrazu.  Jest także wiele prostych, a pomagających aktorom rozwiązań.  Na przykład to, że zdejmują głowy i trzymają pod pachą.  Gorąco jest w takiej głowie przez cały spektakl.  Ciekawi są sami aktorzy, każdy z nich mówiący po polsku z naturalnym bądź wymyślonym akcentem. Twórczo wykorzystana różnorodność ekipy. W końcu kto wie, czy zwierzęta mówią po polsku?  Minusem pomysłu jest niestety niezrozumiałość części wypowiadanych tekstów.  Mnie szczęśliwie ratowało podawane z boku jak w kościele angielskie tłumaczenie.  Dzieci jawnie nie zgłaszały sprzeciwu.  Ważna jest muzyka, dla Passiniego, dla spektaklu, dla widzów.  "Borsuk i inne zwierzaki'' najwyraźniej nie stępiły sobie słuchu na słabych dźwiękach i przekazują swoją wrażliwość dalej w Polskę.  Wszystko to naprawdę robi wrażenie, tylko dlaczego byłam jednak zmęczona?  Oczywiście przesytem.  Myślałam sobie, że to doskonały spektakl do obejrzenia także w telewizorze ze znajomymi i odpowiednimi trunkami.  Zwierzątka na kwasie. Więcej publicznie nie będę insynuować i wrzucę finałową piosenkę (bez rapu się nie obeszło).  Tany tany, były dane.  Łapy do góry, hej.  Od 2'20''.  Wiewiórkę wytypowała prawie czterolatka. Wiewiórka była dobrą aktorką, choć kostium Misia naprawdę robił wrażenie.




Zabrakło podczas tego przeglądu dobrej tradycji, teatru bazującego na doskonałym aktorstwie.  Takiego, któremu wystarczy znaczący gest i dobry tekst, bez niesamowitej oprawy i mnogości środków  - coś, co wpisałoby się w ogólny obraz  możliwości współczesnego teatru dla dzieci.  Po mWST można by bowiem odnieść wrażenie, że aktorstwo sauté się skończyło, tekst nawet najlepszy trzeba przerobić, by się ''ratował'', a całość koniecznie okrasić swoim doświadczeniem i odniesieniami do rzeczywistości.  Posmak taki ostatni spektakl mWST zamienił w niesmak.   Ostatni spektakl, czyli największe rozczarowanie mWST - Anny Smolar Bullerbyn z Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu.  - Moja ksionzecka jest ładniejsa - skwitowała dziewczynka za mną. Zanim zaczniesz kontestować, musisz poznać to, co zamierzasz kontestować.  Twórcy zdają się zapominać, że dzieci nie mają za sobą całego mieszczańsko-konsumpcyjnego przesytu i zmęczenia kulturą popularną, nie wiedzą, że już z pięć razy zapowiadano w dziejach ludzkości koniec tejże i nie istnieje życie pozagrobowe oraz Mikołaj.  Dla nich świat jest młody, istnieją świętości, się działa.  Dąży się do zrozumienia świata, ma się poczucie swoich możliwości, a rodzice są jeszcze wielcy.  Nie można bezkarnie ''bawić się w Bullerbyn'', nie obawiając pogróżek z sali.  - Co to w ogóle było?!  Oni nawet po szwedzku nie mówili - skwitował wściekły kolega mojego syna, Szwed pół krwi.  O dziwo, moje dzieci się nie oburzyły. Może dlatego, że już niejedno widziały i pełne są wyrozumiałości?  Córka nawet zrozumiała frustrację aktorów i klaskała po odczytanym na początku liście protestacyjnym.  Też chciałaby na pewno, żeby pieniędzy było więcej i aktorzy lepiej grali.  Szkoda, że nie wzięli sobie tego do serca i nie grali trochę lepiej.  Wrzask, który dochodził ze sceny świadczył, że dowiedzieli się wcześniej, co oznacza ''Bullerbyn''.  Całość ratowała właściwie tylko Judyta Paradzińska jako "Niby Lisa".  Te dziwne głowy rodziców też mi się podobały, ale już je wcześniej widziałam. U Lyncha.

Judyta Paradzińska / foto ze strony teatru

"Mówi się" (na mieście), że dzieci nie lubią teatru, że się nim nie interesują ''w dobie komputera i internetu".  To kolejna złota myśl do zapisania w notatniczku.  Oczywiście, że "nie lubią teatru'', lubią ''dobry teatr" - opowieść, baśń, rzeczywistość alternatywną. Teatr im służy, bo w naturze dziecka leży strukturyzowanie lub nadawanie sensu sytuacjom.  Właściwie wszyscy, piszący o kulturze dla dzieci, a co za tym idzie jej odbiorze wśród dzieci i swoich o nim wyobrażeniach, powinni zaliczyć  Myślenie dzieci Margaret Donaldson do lektur obowiązkowych.  Piaget nie wiedział, jak rozmawiać trzeba z dziećmi.  Po latach udowodnili to inni.  Nie można nie doceniać przeciwnika. Oczy. Wiście.