Andersen 2012 // kto jest kto?

Przez najbliższy rok debatować będą w IBBY nad poniższymi kandydaturami. Pewnie i czytelnikom to nie zaszkodzi.  Przedstawiam Wam pieczołowicie zebrane WHO'S WHO?  Źródło inspiracji.

* Argentyna
autorka: María Teresa Andruetto (1954)
ilustrator: Pablo Bernasconi (1973)

* Australia

autor: Christobel Mattingley (1931) zaczęła pisać jako ośmiolatka i publikowała w pismach dziecięcych.  Mimo tego pierwszą dorosłą powieść wydała jako dojrzała kobieta, matka trojga małych dzieci.  Od tamtego czasu powstało 30 książek, a sama autorka oprócz pracy twórczej, działa u podstaw, czyli krzewi kulturę, także aborygeńską.

ilustrator: Bob Graham 1942, znany u nas z bardzo udanej książki, wydanej 'w dobrych czasach Egmontu', czyli Arystotelesa (autor:  Dick King-Smith).  Graham jest także twórcą kilku książek autorskim, w tym opowieści o Maxie, synu kapitana Błyskawicy i madame Grzmot.

* Austria
autor: Monika Pelz (1944) - pisarka, dziennikarka i tłumaczka.

ilustrator: Renate Habinger (1957).  Graficzka i projektantka.  Tu można zobaczyć bardzo ładnie zaprojektowaną i zilustrowaną książkę o ziołach.

* Belgia
autor: Bart Moeyaert
Znany u nas z wydanego (i wyczerpanego) Stworzenia z wydawnictwa Hokus-Pokus

ilustrator: Louis Joos

* Brazylia
To dwie powtórne nominacje.  Pisałam o nich w zeszłym roku.
autor: Bartolomeu Campos de Queiros
ilustrator: Roger Mello

* Cypr
autor: Elli Peonidou jest poetką i pisarką dla dzieci i młodzieży, także tłumaczką na grecki.

* Czechy
ilustrator: Peter Sís (1949)

Bardzo ciekawa osoba, interesujący artysta. Urodził się w Brnie w rodzinie artystów.  W 1982 roku pojechał do Stanów Zjednoczonych na olimpiadę - miał robić animację.  Czechosłowacja zawody zbojkotowała, a Sis zbojkotował powrót za żelazną kurtynę i poprosił o azyl. U nas znany jedynie z wydanego przez Media Rodzina Tybetu.  Za Ścianę (The Wall: Growing Up Behind the Iron Curtain) dostał na Targach w Bolonii nagrodę główną w kategorii Non-fiction w 2008 roku.  Cztery lata wcześniej nagrodzono The Tree of Life: Charles Darwin, ex equo z książką Wolfa Erlbrucha (Wielkie pytanie).  Wszystkie książki Sis wydał w USA.  Wykonał mural w metrze na 86 ulicy.

* Dania

autorka:  Lene Kaaberbøl (1960) pisze średniowieczne fantasy, uczy, tłumaczy swoje książki na angielski.  Napisała kilka do serii W.I.T.C.H.  W Polsce oprócz dwóch z tej właśnie serii (w Egmoncie) jest jeszcze Niezwykly dar Diny z wydawnictwa Philip Wilson.

ilustrator: Charlotte Pardi (1971)

* Finlandia

autor: Sinikka Noola (1953) i jej siostra Tiina Nopola (1955), prowadzące "żywy dialog" w książkach dla dzieci.  Wiele z ich książek zilustrował znany u nas od niedawna Markus Majaluoma, o książce którego pisałam tu.  Choć nie jego nominowano w tym roku z Finlandii.

ilustrator: Virpi Talvitie (1961)

* Francja
autor: Jean-Claude Mourlevat (1952)

ilustrator: Henri Galeron (1939) - zasłużony francuski rysownik.  Oprócz wielu ilustracji do książek, zaprojektował także znaczki dla Poczty Francuskiej.

Calineczka / Andresen // il. ze strony Galerona

* Grecja

autor: Christos Boulotis (1952) - pisarz z zacięciem archeologicznym.  Opowiadanie fikcyjnych historii, które bazują na prawdziwych wydarzeniach jest dla niego 'formą obrony przed dorosłymi, którzy nie czytają'.

ilustrator: Effie Lada (1959) - choć, jak większość ilustratorów, rysowała od dziecka, studia malarskie zaczęła dopiero jako matka dwojga dzieci.  Mimo że pierwszą książkę zilustrowała w 1991 roku, ma ich na koncie ponad 60.  W 2010 roku była nominowana do nagrody Astrid Lindgren.

* Hiszpania
autor: Agustin Fernandez Paz (1947)

ilustrator: Javier Zabala Herrero (1962) - w 2005 roku otrzymał za swoją książkę o Don Kichocie wyróżnienie w Bolonii.  Ciekawy wywiad z artystą można przeczytać na blogu 7 Impossible Things.

You should always be aware of the fact that maybe what you propose will not be accepted, but in the end this is our job: we have to always walk a bit forward.

* Holandia

autor: Tonke Dragt (1930) urodziła się w Indonezji, do Holandii przyjechała z rodziną po wojnie i pobycie w japońskim obozie jenieckim.  Pierwszą książkę, Opowieści bliźniaków, opublikowała w 1961 roku.  Kocha koty.

ilustrator: Annemarie van Haeringen (1959) rysowniczka, specjalistka od książek obrazkowych, przygotowywała dla holenderskiej telewizji publicznej VPRO serię animowaną na podstawie opowiadań znanego u nas Toona Tellegena, choć niestety już niedostępnego (Nie każdy umiał się przewrócić, wyd. Kowalska/Stiasny 2005 - uwielbiam tę książkę!).

* Iran
ilustrator: Mohammad Ali Baniasadi (1955)

Tu można zobaczyć jego książkę Przygody Nokhodi.  Tu z kolei zupełnie inną stylistycznie Crow Fly.

Oraz dużo dużo innych - childrenslibrary.org - światowa literatura dla dzieci online. Warto pogrzebać.

Crow Fly. A Collection of Poems / praca zbiorowa / il. Mohammad Ali Baniasadi

* Irlandia

autor: Eoin Colfer (1965)  czyli 'ojciec' Artemisa Fowla.  Dla niewtajemicznonych szczegóły tu. Kolejny autor fantazy, a dzięki temu osoba znana szerszej publice.  Widocznie tylko ta specjalizacja pomaga opuścić granice państwa.  Polecam wywiad z autorem.

* Japonia

autor: Masamoto Nasu (1942) - prezes Związku Pisarzy Japońskich dla Dzieci.  Za granicą znany jest przede wszystkim z książek, traktujących o tym, co wydarzyło się w Hiroszimie w czasie i po wybuchu bomby jądrowej.  Nic dziwnego, że temat jest mu bliski.  Urodził się w Hiroszimie i w czasie wybuchu miał 3 lata.  Children of a Paper Crane - historia Sadako Sasaki i siły, którą wyzwoliło jej działanie i śmierć to jego najbardziej znana książka, przetłumaczona na wiele języków.  W swoim kraju uwielbiają go za trawestację Trzech muszkieterów, czyli serię The Slip-shod Three lub inaczej Zukkoke Sanningumi (ズッコケ三人組), wydanej po raz pierwszy w 1978 roku.  Na jej podstawie powstał serial o trójce przyjaciół zamieszkujących fikcyjnie miasteczko Hamaymacho.  W 1996 roku japoński astronom Takao Kobayashi nazwał imieniem pisarza odkrytą przez siebię planetoidę, 8726 Masamotonasu.

Hachibe, Hakase i Mo-chan / zdjęcie z Wikipedii

ilustrator: Satoshi Kako tworzy autorskie książki oraz ilustruje dla innych.  Dostępny na naszym rynku poprzez anglojęzyczne wydania.

* Kanada
autor: Tim Wynne-Jones (1948) - pisarz, autor książek dla dzieci, młodzieży i dorosłych, autor słuchowisk i tekstów piosenek dla zespołu z Muppet Show.
Tak motywuje jego kandydaturę kanadyjska IBBY:  Tim Wynne-Jones’s writing is lyrical, prose poetry that challenges the “wizard” he believes is in every reader. His works delve into the trials and tribulations of children who live on the edge, because of family troubles, tumultuous happenings, or psychological trauma. Tim Wynne-Jones is also an editor, a fine literary critic, a masterful teacher of creative writing, and a writer’s writer, mentoring some of the leading children’s authors in Canada.
Człowiek orkiestra.  Także nauczyciel, krytyk, redaktor i mentor.

ilustrator: Stéphane Jorisch - jego ojciec także był rysownikiem.  Urodził się w Brukseli.
Tu z kolei IBBY mówi:  Stéphane Jorisch’s flowing style veers between reality and imagination, punctuated with luminous and poetic backgrounds, and full of emotion, inventiveness and whimsical details. He uses pencil drawings, ink, watercolour, gouache and paintbrush to interpret classics, poetry, and original illustrated stories both in French and in English. The talent of Stéphane Jorisch has been recognized by many prestigious prizes in Canada.
Tu można zobaczyć jego wersję Jabberwocky Carrolla.  Rewelacyjna.  A tu wywiad z ilustratorem.  I tu też.  Oraz tu.  Jak widać został przepytany 'wzdłuż i wszerz.' W serii "Visions in Poetry" wyszła jeszcze The Owl and the Pussycat.  Jeden z najczęściej wznawianych klasyków.

* Korea

autor: Seon-Mi Hwang / 황 선 미 (1963) - popularna koreańska pisarka.  Uczy pisania młodych.

ilustrator: Seong-Chan Hong /  홍 성 찬 (1929) urodzony w Seulu.  Artysta-samouk, szanowany senior ilustracji, współtwórca koreańskiej IBBY, członek Koreańskiego Tęczowego Stowarzyszenia Ilustratorów.  Wielokrotnie nagradzany i ogólnie uznany artysta.

* Łotwa

Illustrator: Anita Paegle (1956)

Tu książka z jej ilustracjami Kipars pipars.  Tekst Lauris Gundars.

* Niemcy

autor: Paul Maar (1937) - najbardziej znany z żyjących niemieckich autorów, także u nas.  Poza tym także ilustrator i tłumacz.  Wyliczanie wszystkich tytułów zajęłoby trochę miejsca, zatem zapraszam do poszukiwań.  Wydawnictwa Nasza Księgarnia i Media Rodzina.  Pewnie nie tylko.

ilustratorka: Rotraut Susanne Berner (1948) - jest przede wszystkim autorką dużych książek obrazkowych ze szczegółami do szukania tzw. "Wimmelbuch", obok Alego Mitgutscha, o którym pisałam przy okazji 'niemieckiej listy'.

* Norwegia
autor: Bjørn Sortland (1968) - urodzony w Bergen. Pisze książki dla dzieci, młodzieży i dorosłych.  Wydają go na świecie (USA, Kanada, Włochy, Francja, Hiszpania (w języku hiszpańskim, katalońskim i baskijskim), Holandia, Niemcy, Austria, Węgry, Korea Południowa, Tajwan, Szwecja, Dania, Wyspy Owcze, Finlandia, Egipt i Palestyna).  Jego znak szczególny to ironiczne spojrzenie na poważne sprawy.  Zanim został pisarzem, był pracownikiem socjalnym, więc zapewne ma z czego czerpać.  Poza tym lubi wciągać dzieci w świat sztuki i tak powstała seria "Detektyw sztuki".

ilustrator: Øyvind Torseter (1972) z Oslo.  Pisarz, ilustrator, komiksiarz. W 2008 zdobył nagrodę na Targach w Bolonii w kategorii Fikcja za książkę Avstikkere (Objazd).   Jury uzasadniło to następująco:  >Avstikkere< by Øyvind Torseter is a brilliant compendium of the visual traditions that best sum up graphic art and illustration of recent years. The author’s keen eye for the most refined forms of Comic Art, his brilliant synthesis of painting in the third millennium, and in-depth understanding of developments in the visual art world have created a book full of allusions, echoes and quotations. But Avstikkere is also a book for the very young. The light-hearted manner in which visual art traditions unfold is the fruit of innovative courage and dignity born of knowledge.
Książka to niecodzienny komiks. Składa się z pięciu historyjek, a każda opowiada swoją historię, jednocześnie pojedynczy obrazek jest historyjką samą w sobie.  Brzmi frapująco?  Ponoć idealny dla dzieci i dorosłych, którzy lubią oglądać godzinami.


* Rosja
ilustrator: Gienadij (Gennadij)  Spirin (Геннадий Константинович Спирин) urodził się w Moskwie w 1948 roku.  Rysuje, nawiązując do rosyjskich tradycji ilustratorskich, a wydaje w świecie.  Wyjechał z ZSRR pod koniec lat 80.  Najpierw do Niemiec, potem do USA.   Podobno ilustruje trzy książki na rok.  Jego mistrzami są Andriej Rublow i Peter Breugel (starszy).  Mieszka w Princeton z żoną i trzema synami. Wzorem starych rosyjskich emigrantów nie nauczył się po angielsku ani jednego słowa, choć Ameryka, oczywiście, jest mu 'po dusze'.

foto ze strony dreamworlds / tam też więcej Spirina

* Rumunia
autor: Silvia Kerim - pisze dla dzieci, wymyśla filmy, musicale, sztuki teatralne.  Mieszka w Bukareszcie.

ilustrator: Valeria Moldovan z Bukaresztu.  Można pooglądać tu.

* Serbia
autor: Ljubivoje Ršumović / Љубивоје Ршумовић (1939) - słynny serbski poeta dziecięcy, autor znanych piosenek dla dzieci.

ilustrator: Dobrosav “Bob” Živković / Добросав Боб Живковић (1962) - jeden z twórców serbskiego Kreativni centar.  Ma swoją stronę na facebooku.

* Słowacja
autor: Daniel Hevier (1955) - poeta, powieściopisarz, tekściarz, dramaturg, scenarzysta,  tłumacz, autor książek dla dzieci i młodzieży (oczywiście).  W Polsce dla dzieci wydano chyba tylko Dokąd na zimę ochodza lodziarze?  Mlade leta 1986.  Można podejrzeć tu.

ilustrator: Peter Uchnár (1970) Grafik, malarz, ilustrator.  Startował w poprzedniej edycji.

* Słowenia
autor: Tone Pavček (1928) - pisarz, eseista i tłumacz.  Dla dzieci pisze zarówno wiersze, jak i prozę. Najbardziej znana książka dla dzieci to Juri Muri w Afryce.  Tu można posłuchać w oryginale.

ilustratorka: Alenka Sottler (1958) jest osobą utytułowaną, obecną na wszystkich większych wystawach.  Warto zajrzeć na jej stronę (ukrytą, tak jak i w innych przypadkach, pod imieniem i nazwiskiem).

foto ze strony artystki

 * Stany Zjednoczone:
autor: Paul Fleischman (1952) - jaki ojciec, taki syn, ojciec Paula, Sid, także był pisarzem dla dzieci.

ilustrator: Chris Raschka (1959) - najbardziej znany z książki Yo! Yes?

* Szwecja:
autor: Lennart Hellsing (1919) - pisarz, poeta i tłumacz.  Król Hellsinglandu.  Współpracował z  najlepszymi ilustratorami, m.in. Poulem Ströyerem i Tommym Östmarem.   Był tym, który zerwał z moralizatorstwem i ckliwością treści dla najmłodszych, przyłożył się do tego, co postrzegamy teraz jako specyficzną stronę literatury szwedzkiej.  I to nie wszystko.  Jest autorem znanych i lubianych piosenek dla dzieci, pracował przy dziecięcych słuchowiskach, napisał kilka oper dla dzieci oraz scenariuszy filmowych.  Ma ciekawe pochodzenie.  Jego pra pra prababka była niewolnicą na plantacji w Gujanie Brytyjskiej (obecnie po prostu Gujanie).  Poślubiła właściciela plantacji trzciny cukrowej, Szkota.  Jedna z ich córek, znana jako Black Lady (Czarna Pani) stała się właścicielką wioski Portnahaven, którą odziedziczył później Hellsing.  Bywał na swoich włościach dosyć często.  Napisał i zasponsorował jedną książkę po angielsku i zadedykował ją dzieciom z tamtejszego półwyspu - Cladville Cakes.  Od dzieciństwa słyszał angielskie rymowanki z ust prababki, która poślubiła Szweda i przeniosła się do Sztokholmu.  Umiłowanie do krótkich form rymowanych na stałe zagościło w jego twórczości.  Ważna to postać dla szwedzkiej literatury dziecięcej, porównywany z Astrid Lidgren, dziwne, że do nas nigdy nie dotarł.  Nie tylko zresztą do nas, być może istota jego słowa nie poddaje się tłumaczeniom. Jedyną książką, którą przetłumaczono na wiele języków, także polski jest Wonderful Pumpkin, czyli Fantastyczna dynia (wyd. Bajka, Sztokholm / 1986), z ilustracjami Svenda Otto w tłumaczeniu Anny i Tomka Głowackich.   Dostępna chyba tylko w szwedzkich archiwach.

Zdjęcie ze strony Litteralund

ilustrator: Anna-Clara Tidholm - znamy znamy (i lubimy, dzięki wydawnictwu Zakamarki).  Wyszły u nas dwie książeczki Jest tam kto? i Gdzie idziemy?  Także Żegnaj, panie Muffinie z EneDueRabe.

* Szwajcaria
autor: Franz Höhler (1943) - pisarz, satyryk i tekściarz. U nas wydano książki z serii przygód Tschipo.  W polskiej wersji jest to Czipo, który ma kolegę Czako.  Wydane przez wydawnictwo Text-On w 1996 roku.  Tłumaczenie Emilia Biernacka.

ilustratorka: Kathrin Schärer jest autorką książek obrazkowych, w których występują głównie zwierzęta.  So war das! Nein, so! Nein, so! można zobaczyć tu.  Wenn Fuchs und Hase sich Gute Nacht sagen jest dostępna tu.  Warto!

* Turcja
autor: Sevim Ak - pisarka, inżynier chemik z wykształcenia.  W swoim pisarstwie sięga do wspomnień z dzieciństwa nad Morzem Czarnym.

ilustrator: Feridun Oral (1961) - autor wielu książek tureckich oraz wydanego po angielsku Czerwonego jabłka (The Red Apple), dostępnego także w formie aplikacji na iPada i iPhone'a.

* Wenezuela
ilustrator: Arnal Ballester (1955) - rysuje dla wielu i nie tylko w Wenezueli.  Ciekawy.  Tu zobaczycie jak pracuje.

Chamario / Eduardo Polo // 2004 // fot. ze strony artysty

* Wielka Brytania

autor: Philip Pullman (1946), pisarz, którego utwory nie są adresowane wyłącznie dla dzieci.  Sławę przyniosła mu trylogia Mroczne Materie, wydana także w Polsce przez wydawnictwo Albatros.  Pozycja obowiązkowa dla wielbicieli fantasy i odwołań do nauki.  Reszta może sobie przeczytać streszczenie na Wikipedii.  Pullman w ogóle pisze dla starszej młodzieży, czyli dla grupy w Polsce trochę zaniedbanej.  Dostępne u nas także inne książki: Tatuaż z motylem (także Albatros) oraz Dobry człowiek Jezus i łotr Chrystus (Prószyński i ska) - kontrowersyjna wersja narodzin i dziejów Jezusa.  Sam Pullman miał 'zatargi kościelne' z racji swojego nieskrywanego antyklerykalizmu (sam jest agnostykiem).

Illustrator: John Burningham (1936), klasyk brytyjskiej ilustracji, mąż Helen Oxenbury, też ilustratorki.  Najbardziej znana książka Borka: The Adventures of a Goose with No Feathers została nagrodzona w 1963 roku Medalem Kate Greenaway.  Polecam ten artykuł oraz galerię w Guardianie.  A tak przy okazji, to co robi Guardian jest niesamowite i może być kolejnym wspaniałym przykładem, jak wspierać czytelnictwo.

* Włochy:
autor: Bianca Pitzorno (1942) - pisarka i autorka telewizyjnych programów dla dzieci.   Pisze także prozę 'dla młodszych kobiet'.  Autorka znana w Polsce.  Poliksena i prosiaczek (Prószyński i ska), Magiczny domek.  Obie z ilustracjami Quentina Blake'a.  Oraz Posłuchaj mego serca (wyd. Skrzat 2005)

ilustrator: Francesco Tullio-Altan (1942), znany jako Altan. Syn znanego antropologa, rysownik, pisarz i satyryk.  Rzucił studia architektoniczne w Wenecji na rzecz telewizji.  Robił scenografię, pisał teksty.  W 1974 dla magazynu komiksowego "Linus" stworzył Trino, postać boga, nieprzygotowanego do procesu kreacji.  Rok później światło dzienne ujrzała Pimpa, charakterystyczna suczka w czerwone łaty.

* * *

Jury pod przewodnictwem Maríi Jesús Gil (prezeski hiszpańskiej sekcji IBBY) debatować będzie w marcu 2012, a zwycięzca, jak zwykle, ogłoszony zostanie na Targach Książki Dziecięcej w Bolonii.

Polskich kandydatów brak.  Polska nie będzie też uczestniczyć w wyłanianiu zwycięzcy. Trzeba by to dać pod rozwagę Ministerstwa Kultury.

Nagroda Hansa Christiana Andresena przyznawana jest autorowi i ilustratorowi raz na dwa lata.  Nazywa ją się czasem 'Noblem dziecięcym'.  W 1982 roku otrzymał ją jedyny Polak, Zbigniew Rychlicki.   W 2010 roku literacką nagrodę przyznano Davidowi Almondowi, o czym pisałam, a Jutta Bauer uhonorowana została za ilustracje. Gdyby nie nestor, John Burningham, stawiałabym na Petera Sísa, a tak jednak nagroda przypadnie zapewne starszyźnie - zresztą całkiem zasłużenie.  Pisarz?  Trudno powiedzieć z polskiej perspektywy.  Philip Pullman? A może jednak ktoś spoza angielskiego kręgu językowego?  Nestor Lennart Hellsing? Masamoto Nasu? Bart Moeyaert?  Hokus-Pokus nie będzie mógł się wykręcić od wznowienia.