Prawa człowieka

To wyjątkowa książka pod wieloma względami.
Po pierwsze i oczywiste:  prezentuje dzieciom Powszechną Deklarację Praw Człowieka.
Po drugie i oczywiste dla niektórych:  prezentuje prace, liczących się światowych ilustratorów.
Wszystko to za niecałe 10 złotych.

Wszyscy ludzie rodzą się wolni. Ilustrowana powszechna deklaracja praw człowieka sygnowana jest przez Amnesty International.  Deklarację uchwalono w 1948 roku, książkę wydano w sześćdzisiątą rocznicę (w Polsce rok później).  Preambuła plus 30 artykułów deklaracji z przyczyn oczywistych nie zostały ratyfikowane w momecie ich spisania ani przez Polskę, ani żaden kraj komunistyczny (także RPA i Arabię Saudyjską), mówiły przecież o zapewnianiu praw, które z założenia nie mogły być w tych miejscach priorytetem. Lektura tekstu deklaracji dla naszych dzieci oczywista, może być w tym kontekście doskonałą okazją do wspomnień.  - A wiesz, synu, że gdy byłam mała, nie można było tak po prostu pojechać, gdzie się chciało?  - Naprawdę?!  Dlaczego? - Bo wtedy w Polsce był komunizm.  - Nienawidzę komunizmu!

Eleanor Roosevelt z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka / fot. Wikipedia

Wracając do samej książki.  Każdy artykuł został zobrazowany przez innego ilustratora, co czyni tę Deklarację pozycją obowiązkową nie tyle dla obrońców praw, co dla wszystkich wielbicieli (i obrońców) dobrej ilustracji dla dzieci.  Jedyne to bowiem polskie wydawnictwo, w którym zobaczycie znanych w świecie współczesnych artystów w akcji.

Okładkę zaprojektował urodzony w Brnie Peter Sís, znany u nas w Polsce jedynie z książki Tybet, wydanej przez wydawnictwo Media Rodzina.

Artykuł 1
Wszyscy rodzimy się wolni i równi.
Wszyscy mamy swoje własne myśli i idee.
Wszyscy powinniśmy być traktowani tak samo.

Autor: John Burningham (1936) - klasyk angielskiej ilustracji (najbardziej znana to chyba opowieść o  łysej gęsi Borka), mąż ilustratorki Helen Oxenbury (autorki m.in. ilustracji do książki Michaela Rosena We're Going to the Bear Hunt)

Artykuł 4
Nikt nie ma prawa zrobić z nas niewolników.

My nie możemy nikogo uczynić naszym niewolnikiem.

Autor:  Korky Paul (1951), znany w Polsce z Czarownicy Czesi (Publicat) i Wiedźmy Winifredy (Prószyński i s-ka).

Artykuł 5

Nikt nie ma prawa krzywdzić nas ani torturować nas.

Autorka: Angielka  Jane Ray (1960).  W Polsce próżno jej szukać, a jest autorką m.in. ciekawej wersji przestrzennej Królewny Śnieżki, o której już wspominałam, lecz nie zdążyłam do tej pory pokazać w pełnej krasie.  Snow White.

Artykuł 8
Każdy może domagać się sprawiedliwości sądu, gdy zostanie niesprawiedliwie potraktowany.

Autor:  Niemiec Ole Könnecke (1961).  Raczej u nas nieznany, gdzie indziej doceniany, chociażby za serię o Antonie.

Artykuł 9
Nikt nie ma prawa więzić nas bez powodu, ani wygnać z własnego kraju.

Autor:  Piet Grobler (1959) z RPA.  Warto zwrócić uwagę na to, co robi. Zwłaszcza, że inni już to zrobili.

Artykuł 10
Jeśli staniemy przed sądem, nasza rozprawa powinna być jawna.  Nikt nie może mówić ludziom, którzy nas sądzą, co mają robić.

Autor:  Brazylijczyk Fernando Vilela (1973). Jak pracuje można zobaczyć i posłuchać (po portugalsku) tu.  Warto przyjrzeć się jego pracom (w linku pod nazwiskiem), także wyruszyć na poszukiwania w sieci.

Artykuł 11
Nikogo nie można oskarżać, dopóki nie udowodni się jego winy.
Gdy ktoś mówi, ze zrobiliśmy coś złego, mamy prawo się bronić.

Autorka:  Polly Dunbar (1961) - angielska autorka/ilustratorka młodego pokolenia, córka autorki książek dla dzieci, Joyce Dunbar.  Pisałam już (i pokazywałam) jej książkę z bardzo udanej serii o zwierzątkach małej Tilly, Doodle Bites.

Artykuł 13

Każdy ma prawo pojechać dokąd zechce we własnym kraju albo wyjechać za granicę i wrócić.

Autor:  Alan Lee (1947).  Tego pana u nas przedstawiać nie trzeba: brytyjski grafik, autor ilustracji do wydań Tokiena (w tym rocznicowego), pracował także z Peterem Jacksonem przy koncepcji Władcy Pierścieni.

Artykuł 14
Jeśli boimy się, lub jesteśmy źle traktowani we własnym kraju, mamy prawo uciec za granicę, żeby żyć bezpiecznie.

Autor:  Koreańczyk Hong Sung Dam (1955) -  jak nikt inny wie, co ilustruje, był bowiem więźniem w swoim kraju.  Członek polityczno-artystycznego ruchu Minjung.  Autor 42 metrowego murala na Uniwersytecie Chonnam w Gwangju.  Ciekawy artykuł o jego ilustracjach w kontekście politycznym można przeczytać (po angielsku) tu.

Artykuł 15
Każdy człowiek ma prawo przynależeć do jakiegoś kraju.

Autorka: Amerykanka Frané Lessac (1954).  Liczne podróże to podstawowe źródło jej inspiracji.  Warto także zajrzeć na blog autorki.

Artykuł 16
Mężczyźni i kobiety mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, jeśli zechcą.
Mężczyźni i kobiety mają takie same prawa podczas trwania małżeństwa i po jego ustaniu.

Autorka:  Niemka, Sybille Hein (1970).  Pisarka, ilustratorka i projektantka.  Mieszka w Berlinie. Strona pod nazwiskiem, a tu blog.  Sybille ma dosyć duży dorobek.

Artykuł 17
Każdy ma prawo posiadać coś na własność i się tym dzielić.

Nikt nie może samowolnie zabrać nam naszych rzeczy.

Autorka:   Marie-Louise Gay (1952), kanadyjska pisarka i ilustratorka.  Najbardziej znana z serii o Stelli i Samie.  Polecam uwadze także blog autorki.

Artykuł 20
Każdy ma prawo spotykać się z innymi ludźmi i współpracować z nimi w spokoju.

Nikt nie może nas zmuszać do przyłączenia się do jakiejś grupy lub organizacji, jeśli tego nie chcemy.

Autor:  Japończyk z Tokio, Satoshi Kitamura (1956) .  O Kitamurze niedawno pisałam.

Artykuł 21
Każdy ma prawo do uczestniczenia w rządzeniu swoim krajem.
Każdy dorosły może wybierać swoich przywódców.

Autor:  Gusti (1963).  Ciekawy hiszpański ilustrator, urodzony w Argentynie.  Od dawna na mojej liście.  Zaangażowany w obronę zagrożonych gatunków.

Artykuł 23
Każdy dorosły ma prawo do pracy, sprawiedliwej zapłaty za swoją pracę i do tworzenia związków zawodowych.

Autor:  Gilles Rapaport (1965).  Ilustruje, projektuje, animuje.  Tu pisze o swoim "życiu, żonie i psie".

Artykuł 27
Każdy człowiek ma prawo do wyboru własnej drogi życia, do korzystania ze zdobyczy nauki i do ochrony swojej działalności artystycznej i naukowej.

Autor:  Niemiec, mieszkający w Wielkiej Brytanii, Alex Scheffler (1957).  "Nadworny" ilustrator Julii Donaldson, autor wyglądu, znanego u nas Gruffala - od dawna niedostępnego (ku rozpaczy wielu wielbicieli). W tym roku gruffalowa animacja startowała do Oscara w kategorii krótkometrażówek.

Artykuł 27
Musi panować porządek, żebyśmy wszyscy mogli cieszyć się naszymi prawami i wolnością w naszym własnym kraju i na całym świecie.

Autor:  Chris Riddell (1962).  Anglik, urodzony w RPA.  Smok z artykułem 27 to postać z wydanej także w Polsce W krainie Absurdii (Świat Książki).  Riddell jest jednak przede wszystkim autorem ilustracji do książek Paula Stewarta.  Fergus Crane i wyprawa na Morze Szmaragdowe oraz Corby Flood i żegluga przez siedem mórz, wydane przez Naszą Księgarnię w cyklu "Podróże z polotem".   Kroniki Kresu, które wydawał Egmont.  Także parodii Władcy Pierścieni - Śrubziemie, czyli totalnie zakręcony świat (Amber 2003).  Duet ma swoją stronę.  Riddell spoczął 'jakiś czas temu' na tzw. zorroliście, czyli 'do napisania wkrótce'.

Dokładny tekst preambuły i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka dostępny tu.  Portrety autorów ilustracji i krótkie (bardzo krótkie) o nich noty zamieszczono na końcu książki.  Na początku słowo wstępne Amnesty International i Lecha Wałęsy.  Żadne pokolenie, w skali globalnej, nie miało takiej szansy, jaka dziś się zdarza.  Oby dotyczyło to także sfery kultury.

Wszyscy ludzie rodzą się wolni
praca zbiorowa
tłumaczenie Agnieszka Szymczak
wyd. Arkady 2009
format 24,5 x 28
stron 64
okładka twarda